Franczyza to działalność gospodarcza prowadzona przez dwóch przedsiębiorców. Jeden z nich (franczyzodawca) jest właścicielem uznanej firmy, której model biznesowy został przetestowany i przekazuje drugiemu przedsiębiorcy (franczyzobiorcy) niezbędną wiedzę, technologię oraz prawo do używania swojej marki w zamian za określone wynagrodzenie. Prawdziwe znaczenie terminu franczyza pochodzi z języka francuskiego i nie ma innego znaczenia niż „koncesja”, co jasno obrazuje system operacyjny umowy pomiędzy franczyzobiorcą a franczyzodawcą. Ten system biznesowy jest szczególnie popularny w internecie, czego przykładem jest ilość wyszukiwanych fraz: „firmy franczyzowe”, „franczyza biznes”, „franczyza jakie firmy”, „lista sklepów franczyzowych” czy „sieci franczyzowe w Polsce”. W niniejszym artykule podpowiemy, co to jest franczyza, jakie są jej rodzaje oraz od czego w ogóle zacząć przy jej zakładaniu.

Franczyza – co to jest?

Pomiędzy przedsiębiorcami zawierana jest tzw. umowa franczyzowa, na podstawie której franczyzodawca upoważnia franczyzobiorcę do posługiwania się swoją nazwą, logo lub know-how (wiedzą o prowadzeniu określonej działalności). W zamian franczyzodawca otrzymuje część zysku określonego w umowie, która będzie generowana w ramach działalności franczyzodawcy. Zazwyczaj oprócz prawa do posługiwania się marką lub know-how swojej firmy, franczyzodawca udziela franczyzobiorcy również szczególnej pomocy i dzieli się swoim doświadczeniem. Dlatego w porównaniu z założeniem swojej własnej firmy od zera, ryzyko związane z rozpoczęciem działalności z franczyzobiorcą jest znacznie mniejsze. Aby lepiej zrozumieć, czym jest franczyza, przypomnij sobie restaurację McDonald’s lub sieć sklepów Żabka. Firmy te działają na zasadzie franczyzy. Posiadając prawa franczyzy, możesz założyć firmę o znanej marce i wysokiej jakości produktach lub usługach w swoim mieście.

Rodzaje franczyzy

Franczyzę można podzielić według kilku kryteriów:

  • rodzaj działalności,
  • zastrzeżona technologia (know-how) przekazana przez franczyzodawcę,
  • organizacja systemu franczyzowego.

Pod względem rodzaju działalności można wyróżnić dwie rodzaje franczyz:

  1. handlowa – w tego typu franczyzy franczyzobiorca sprzedaje szereg towarów dostarczonych mu przez franczyzodawcę, to znaczy prowadzi działalność handlową. Oprócz wyboru kategorii produktów, franczyzodawca udostępnia franczyzobiorcy również swój znak towarowy, wiedzę sprzedażową, wizualizację punktów sprzedaży, wiedzę marketingową, obsługę klienta i marketing towarowy (dekorowanie punktu sprzedaży i metody wyświetlania towarów w celu przyciągnięcia jak największej liczby klientów). Szczególnym trybem franczyzy komercyjnej jest franczyza depozytowa. W jej przypadku franczyzobiorca nie kupuje nic od franczyzodawcy, ale wykorzystuje jego produkty jako depozyt. Przed zakupem produktu przez klienta, produkt pozostaje własnością franczyzodawcy. Franczyzodawca to rodzaj pośrednika handlowego, którego dochód zależy od wartości i ilości sprzedawanych towarów,
  2. usługowa – w ramach tej franczyzy franczyzobiorca uzyskuje od franczyzobiorcy prawo posługiwania się swoim znakiem towarowym oraz prawo do uzyskania receptur, oprogramowania technicznego i metod wykonywania określonych usług, a także w zakresie aranżacji punktów serwisowych i szkolenia personelu.

Ze względu na przekazywany know-how można wyróżnić:

  1. franczyzę dystrybucji produktu – jest to forma franczyzy polegająca na współpracy firm na zasadzie dostawca – sprzedawca. W tym modelu franczyzy dostawcą produktów jest franczyzodawca, a sprzedaje je francyzobiorca. Zakładając firmę w franczyzowym modelu dystrybucji, uzyskasz prawo do posługiwania się marką i towarami franczyzodawcy, którymi zamierzasz handlować lub wiedzą w zakresie realizacji określonych obszarów usług. Nie otrzymasz jednak obszernego wsparcia, planów marketingowych czy operacyjnych. Ten rodzaj franczyzy sprawdza się dobrze przy sprzedaży takich produktów jak samochody czy ubrania. Ponadto, gdy franczyzobiorcy są zaangażowani w szybką rozbudowę swojej sieci franczyzowej, zwykle z niej korzystają i często stopniowo ewoluują do modelu, który omówimy poniżej.
  2. franczyzę na koncepcji działalności – w tym modelu, oprócz prawa do używania znaku towarowego i zakresu towarów lub usług, franczyzobiorca może również uzyskać wszelkie prawa do korzystania z technologii i wsparcia ze strony franczyzodawcy. Franczyzodawca sprzedaje Ci swoje metody prowadzenia działalności, szkoli Cię i zapewnia plany marketingowe i instrukcje obsługi.

Biorąc pod uwagę organizację systemu franczyzowego możemy wyróżnić:

  1. franczyzę bezpośrednią – ten system franczyzowy polega na bezpośrednim zawarciu umowy pomiędzy franczyzodawcą a franczyzobiorcą. Franczyzodawca sam udziela licencji i kontroluje franczyzobiorcę w zakresie samodzielnego wykonania umowy, a także bezpośrednio pomaga mu w prowadzeniu działalności.
  2. franczyzę wielokrotną – w ramach tego systemu franczyzobiorcy mogą zwykle prowadzić więcej niż jedną jednostkę franczyzową na określonym obszarze. Zazwyczaj franczyzobiorcy obiecują utworzenie określonej liczby punktów sieciowych w określonym czasie. Ten typ franczyzy powstał, aby zminimalizować liczbę franczyzobiorców, ale nie kosztem liczby punktów w sieci franczyzowej. Krótko mówiąc franczyzobiorca jest właścicielem wielu franczyz.
  3. masterfranczyza – franczyza ta opiera się na fakcie, że franczyzobiorca ma wyłączne prawo do korzystania z pakietu franczyzowego do prowadzenia działalności na określonym obszarze. Jaka jest różnica między masterfranczyzą a wieloma franczyzami? Po pierwsze, w tym modelu franczyzodawca przejął obowiązki wielu franczyzodawców i ma większą swobodę działania. Sam może zaproponować pewne zmiany w funkcjonowaniu sieci franczyzowej i umowach franczyzowych, a także może je wprowadzić za uprzednią zgodą franczyzobiorcy. Ten rodzaj systemu franczyzowego jest szeroko stosowany w franczyzie międzynarodowej, w której główny franczyzodawca nie może samodzielnie kontrolować wszystkich franczyzobiorców. Ponadto różne kraje / regiony mają różne standardy prawne i warunki ekonomiczne, dlatego należy zwrócić uwagę na ogólny obowiązujący system franczyzowy.
  4. przedstawicielstwo regionalne – Większe sieci franczyzowe mogą też wybrać system organizacyjny oparty na regionalnych przedstawicielach (czyli ludziach lub firmach poszukujących dla nich franczyzobiorców na danym terenie). Przedstawiciel regionalny jedynie poszukuje i prowadzi mediacje w zakresie umowy franczyzowej z franczyzą, wszystkie prawa, obowiązki oraz koszty łączą franczyzobiorcę i franczyzodawcę.

Sklepy franczyzowe – co to?

Budowanie marki zwykle wymaga lat ciężkiej i ciągłej pracy. Jedną z najcenniejszych wartości związanych z franczyzą jest korzystanie ze znanych marek. Często osoby, które wchodzą do ulubionej restauracji, instytucji bankowej czy sklepu w najbliższym lokalnym centrum nawet nie zdają sobie sprawy, że dana firma to franczyza. Przystępując do systemu franczyzowego masz prawo do korzystania na szeroką skalę z rozpoznawalnych marek i znaków towarowych. Zwykle ma zasięg ogólnokrajowy, czasem nawet europejski, a nawet globalny (na przykład w przypadku McDonald’s). Należy jednak pamiętać: uczestnicząc w franczyzie, staniesz się współliderem interesów marki. Możesz przyczynić się do jego rozwoju poprzez rzetelną pracę i zaangażowanie. Brak pracy i inwestycji szkodzi interesom całej marki. Jeśli w ogóle nie pracujesz, to nawet najlepsze i najbardziej znane marki nie przyniosą Ci korzyści. Nie możesz zyskać i odnieść sukcesu, czekając tylko z założonymi rękami. Znane marki same z siebie nie przynoszą zysków.

Franczyza – biznes, jak zacząć?

Jeżeli dalej jesteś zainteresowany tematem, ale nie wiesz od czego zacząć, to przeczytaj poniższe punkty, które to krok po kroku pomogą Ci w rozpoczęciu swojej działalności franczyzowej.

  1. Wybierz profesję i zbadaj rynek – bogate oferty franczyzowe pozwalają wybierać spośród wielu branż. Przede wszystkim chcąc założyć firmę, trzeba wybrać branżę, w której będzie działać, czyli po prostu zdefiniować swój biznes. Może od dłuższego czasu robisz konkretne plany dotyczące swojej pracy, może nadal się wahasz. Przed założeniem firmy warto zadać sobie kilka pytań, nie tylko dotyczących franczyzy, które pomogą Ci dokonać odpowiedniego wyboru:
    1. Co lubisz robić? – być może Twoje dotychczasowe hobby stanie się Twoją wymarzoną pracą,
    2. W czym jesteś dobry? – kiedy lubimy coś robić i uważamy, że jesteśmy w tym dobrzy, to poświęcamy na to naturalnie więcej czasu,
    3. Czy masz już doświadczenie zawodowe? – Twoja obecna praca może być dobrym punktem wyjścia dla Twojej firmy,
    4. Jaki jest Twój charakter? – warte uwagi cechy to m.in. umiejętności strategicznego i kreatywnego myślenia, zdolności przywódcze i organizacyjne lub umiejętność dokładnego łączenia faktów z różnych dziedzin życia,
    5. Kim będą Twoi potencjalni Klienci? – jeśli żaden klient nie będzie skłonny zapłacić nawet za najlepszy produkt, to również na nim nie zarobisz. Jednym z kluczowych kroków w rozpoczęciu działalności jest określenie grupy docelowej produktu / usługi,
    6. Jakie są trendy i potrzeby społeczne? – być może wiesz, jaka branża obecnie przeżywa rozkwit lub jest na nią duży popyt,
    7. Czy w Twojej okolicy jest silna konkurencja? – jeśli w Twojej okolicy jest wiele firm o podobnych profilach, „przebicie się” na lokalnym rynku może być trudne. Z jednej strony konkurencja branżowa może pozytywnie wpłynąć na jakość produktów lub usług, z drugiej strony wysoka konkurencja jest przeszkodą w prowadzeniu biznesu. Franczyzodawca pomaga ocenić sytuację w branży.
  2. Po ustaleniu, na którym rynku chcesz działać, zacznij szukać odpowiedniej franczyzy. Jest wielu przedsiębiorców, którzy udzielają licencji – w zależności od branży można wybierać od kilku do kilkudziesięciu różnych firm.
  3. Poznaj oferty tych franczyz, którymi będziesz zainteresowany. Franczyza to nie tylko firma, która ma za zadanie przyciągnąć jak największą liczbę klientów. Franczyzodawcy często zapewniają swoim franczyzobiorcom szeroką pomoc. Trzeba jednak pamiętać, że franczyzobiorcy oprócz przywilejów mają również zobowiązania. Niezależność biznesowa licencjobiorcy jest do pewnego stopnia ograniczona przez licencjobiorcę kontrolującego jego działalność.
  4. Przygotuj plan finansowy i przeanalizuj dostępne fundusze. Bardzo ważnym kryterium, które należy wziąć pod uwagę przy wyborze franczyzy dla siebie, są dostępne środki finansowe. Przeanalizuj, ile masz pieniędzy (i być może ile pożyczek możesz wziąć). Rozpiętość cen jest bardzo szeroka – od początkowej inwestycji rzędu kilku tysięcy złotych do setek tysięcy, a nawet miliona złotych (jak w przypadku restauracji McDonald’s). Pod względem inwestycji początkowej droższa franczyza to franczyza komercyjna. Średnia inwestycja we franczyzę komercyjną jest dwukrotnie większa niż w franczyzie usługowej. Stosunkowo tanie prawa franczyzowe obejmują finanse i bankowość, turystykę (z wyłączeniem hoteli), usługi biznesowe i edukację.
  5. Przed podpisaniem koniecznie przeczytaj dokładnie umowę franczyzową. To bardzo ważny moment, ponieważ podpisanie umowy franczyzowej musi umożliwić nam spełnienie wszystkich jej punktów. W przypadku wpisów drobnym drukiem, których nie zauważymy czy zignorujemy, może nas to kosztować dużo pieniędzy (z naruszeniem podpisanej umowy może kosztować więcej). Umowa koncesji jest podpisywana na czas określony (np. kilka lat) lub na czas nieokreślony (nie ma zaplanowanego terminu zakończenia współpracy). Ważne jest, aby ocenić, czy czas trwania umowy pozwala na uzyskanie realnego dochodu przed wejściem do franczyzy.
  6. Kolejnym krokiem jest znalezienie odpowiedniego lokalu, zatrudnienie ludzi i dobór odpowiedniej promocji. Aby rozwinąć swój biznes, powinieneś promować nowy oddział firmy jeszcze przed jego otwarciem. Franczyzodawca pomaga w prowadzeniu działań promocyjnych podczas zakładania i prowadzenia firmy. To zrozumiałe – ma szerokie grono klientów w całym kraju i ma dostęp do różnych mediów. Franczyzobiorca wpłaca (w zależności od ustaleń) miesięczne opłaty do funduszu marketingowego, dzięki prawu franczyzy do reklamowania się w ogólnopolskich mediach „z centrali”. W przypadku mniejszych mediów lokalnych to franczyzobiorcy są zwykle odpowiedzialni za promocję i reklamę. Mogą wystąpić z własną inicjatywą np. organizując konkurs w mediach społecznościowych.

Franczyza – jakie firmy w Polsce?

Franczyza to bardzo popularny sposób prowadzenia biznesu w Polsce. Obecnie w naszym kraju istnieje ponad 1000 różnych konceptów franczyzowych, co jest jednym z najczęściej stosowanych sposobów prowadzenia biznesu (w naszym kraju działa na zasadzie franczyzy ponad 63 tysiące firm). W wyszukiwarkach internetowych często wyszukiwanymi frazami są: „sklepy franczyzowe”, „lista franczyzodawców”, „sklepy z franczyzą”, „firmy franczyzowe w Polsce”. Przyjrzyjmy się specjalnie przygotowanemu rankingowi, który wymienia 5 najczęściej używanych franczyz w Polsce z różnych branż i kategorii.

  1. Żabka (Freshmarket) – jest najczęściej wybieraną franczyzą w Polsce. Jedną z głównych zalet franczyzy tej marki jest niski koszt początkowy (5000 zł) oraz niskie miesięczne opłaty za wynajem.
  2. Carrefour Express – największą zaletą Carrefour jest to, że firma zapewnia model współpracy agencyjnej. Oznacza to, że firma nadal jest głównym inwestorem, więc początkowy koszt ponoszony przez franczyzobiorcę jest niższy.
  3. McDonald’s – ze względu na dobrą pozycję rynkową i duży potencjał zysków, nawet wysoki próg opłaty początkowej (1,2 mln zł) nie jest w stanie zatrzymać potencjalnych franczyzobiorców.
  4. Subway – Opłata startowa za franczyzę nie jest wysoka, około 8 000 euro.
  5. Al Capone – piąte miejsce zajmuje sieć profesjonalnych sklepów monopolowych, ciesząca się dużą popularnością, zwłaszcza w południowo-wschodniej Polsce. Koszt początkowy to 150-200 000 zł. Jednak, jak pokazują dane, choć firma jest jeszcze bardzo młoda, to wciąż dynamicznie się rozwija, w naszym kraju jest obecnie około 40 takich placówek.

Chcesz założyć własną firmę, być znanym od początku, cieszyć się dobrą opinią i przyciągać wielu klientów? Każdy, kto rozpoczyna własny biznes, ma takie pragnienie. Wszystko to jest możliwe dzięki prowadzeniu działalności na zasadzie franczyzy. Mamy nadzieję, że powyższy artykuł pomoże Ci w odpowiednim wyborze rodzaju franczyzy. Obecnie na rynku jest duża konkurencja, więc warto postawić na coś innowacyjnego! Wybierając franczyzę jako swój model biznesowy będziesz mógł korzystać z doświadczenia franczyzodawcy, minimalizujesz ryzyko porażki, zmniejszasz koszt reklamy oraz masz zagwarantowany cały system dostaw. Niewątpliwie jest więcej plusów niż minusów, dlatego warto się tym tematem na poważnie zainteresować.